کتاب قبض و بسط تئوریک شریعت نظریه ی تکامل معرفت دینی اثر عبدالکریم سروش

کتاب قبض و بسط تئوریک شریعت

کتاب قبض و بسط تئوریک شریعت نظریه ی تکامل معرفت دینی نویسنده عبدالکریم سروش توسط انتشارات صراط منتشر شده است. مراد اصلی قبض و بسط تئوریک شریعت به حل نزاع فقه سنتی و پویاست، نه مدرنیزه کردن دین، نه تاویل یا تکمیل شریعت و نه نسبی کردن یا انکار حقیقت، بلکه تبیین این معناست که چگونه دین فهمیده می شود و چگونه این فهم تحول می پذیرد. و برآن است که تا راز فهم دین و تحول فهم دینی به دست نیفتد، کار احیا نیم خام خواهد ماند. بدین قرار نظریه قبض وبسط که در اصل یک نظریه تفسیری – معرفت شناختی است به کلام و عرفان و اصول هم متعلق می شود. به کلام تعلق دارد چرا که به دین شناسی متعلق است و آشکار می کند که مفروضات پیشین ما و انتظارت ما از دین و شناخت ما از انسان تا کجا بر درک ما از کتاب و سنت تاثیر می نهد.

اصولی است چرا که معلوم می کند حاجت فقیه در استنباط، به کدام علوم است. و مفروضات نهان و آشکار او، چه دخالت پر دامنه ای در افتاد و فهم فقهی او دارند و ظاهر می کند که ظهور در گروه چیست و اجتهاد در فروع چرا محتاج اجتهاد در اصول است و فقه تا کجا از کلام مشروب می شود.

عرفانی است چرا که شریعت و طریقت و حقیقت را معنا می کند که سه گونه درک و تلقی از دین اند و هرکدام در خور طایفه ای و فرزند دیدگاهی و راز نزاع جاودانه فیلسوفان و فقیهان و عارفان را نیز به دست می دهد که هریک با تیکه بر تجارب و اندوخته های پیشین خود، سه معنا را در دین می دیدند و بر سر آن ها باهم چالش در پرتو این نظریه تفسیری، به خوبی دلیل ورود اجتناب ناپذیر محکم و متشابه در کتاب و سنت و از جمله در فقه و بل در تفسیر تاریخ آشکار می شود و از ان بالاتر، معلوم می شود که چرا احکام و تشابه تحول پذیرند و چنان نیست که آیه ای یا عبارتی همیشه محکم یا برای همیشه متشابه بماند. تفسیر به رای نیز معنای واضحی می یابد و روشن می شود که چرا به دلیل نبودن نظریه ای معرفت شناختی هرچه در تحلیل معنای ان که بیشتر سخن گفته اند، گره را کورتر کرده اند و چرا داشتن چنان نظریه ای حلال مشکل است. و نیز تبیین می کند که تفسیر بی رای ممکن نیست و سخن در نوع رای است نه در نفی رای. تاویل و تفسیر موضوعی هم در پرتو ان و نظریه چهره روشنی پیدا می کند.