نقد و بررسی
کتاب اینجا کسی است پنهان مانند قند در نیکتاب اینجا کسی است پنهان مانند قند در نی
کتاب اینجا کسی است پنهان مانند قند در نی تاثیر مثنوی مولانا بر منظومه‌های عرفانی پس از خود به نویسندگی عبدالمجید یوسفی نکو توسط انتشارات خاموش منتشر شده است.
مثنوی مولوی اثری سترگ در عرفان ایرانی – اسلامی است که علاوه بر شناخت جوانب گوناگون خود این اثر، شایسته است به آثاری نیز که در عرض آن و به تقلید از آن پدید آمده اند توجه شود تا میزان تاثیر و ابعاد گوناگون این منظومه ی فاخر در جهان پارسی زبان بهتر و بیشتر روشن شود.
بدین منظور برای بررسی میزان تاثیر او بر دیگر شاعران،چهار مثنوی برای مطالعه برگزیده شد. در واقع آثاری در گستره ای تاریخی حدود هفت قرن پس از در گذشت مولوی در نظر گرفته شده است: از قرن هفتم تا سیزدهم هجری. نخستین مثنوی، رباب نامه، اثر طبع سلطان ولد است. این مثنوی از چند جهت دارای ارزش و اعتبار است. مثنوی دوم، دفتر هفتم است. این اثر از شاعری گم نام است که اگر تاریخ کتابت آن را در نظر بگیریم، در قرن نهم سروده شده است. سومین مثنوی، اسرارالشهود، سروده ی شمس الدین محمد لاهیجی، شارح مشهور گلشن راز است. چهارمین و آخرین مثنوی، طاقدیس، سروده ی ملا احمد نراقی است. این اثر که در قرن سیزدهم هجری و در ده هزار بیت سروده شده، یکی از جالب ترین و در عین حال موفق ترین مثنوی ها در تقلید از مثنوی مولوی است.
این رساله در چهار فصل تدوین شده است :
نخستین فصل آن تاثیر آیات در مثنوی و چگونگی استفاده این سرایندگان از شیوه مولوی است. این فصل خود به دو بخش تقسیم می شود. بخش نخست ان آیات مشترک میان مثنوی مولوی و این مثنوی هاست و اشتراکات و اختلافات برداشت آن ها از آیات تحلیل شده است. بخش دوم کاربرد هنری آیات در این مثنوی ها رانشان می دهد. و اینکه کدام یک از این سرایندگان در استفاده هنری از آیات قرآن کریم، موفق تر بوده اند، مورد بررسی قرار می گیرد.
فصل دوم داستان و داستان پردازی در این مثنوی هاست. اینکه مولوی به داستان پردازی علاقه داشته، نکته ای است که از مطالعه جای جای مثنوی به دست می آید. در این فصل داستان های مشترک و غیر مشترک مثنوی و این مثنوی ها به دقت نشان داده شده است و پاره ای از داستان های مشترک مثنوی با این مثنوی ها از نظر عناصر داستانی بررسی شده است تا میزان قدرت داستانی پردازی هر یک از آن ها روشن شود. عناصر مهم داستان مانند پیرنگ، شخصیت و شخصیت پردازی، گفتگو و …. در داستان های تمام این مثنوی ها بررسی شده و قدرت و ضعف هر یک از سرایندگان نیز نشان داده شده است .
در فصل سوم از دید علم روایت شناسی به مثنوی و دیگر مثنوی ها نگریسته، و سه عامل مهم در روایت یعنی راوی، روایت شنو و کانونی شدگی را به تفصیل بررسی کرده است. اینکه راوی خود به چند سطح تقسیم می شود و کدام سطح در داستان های این منظومه ها دیده می شود مطلبی است که به تفصیل در این فصل خواهید دید.وجود روایت شنو هم در روایت نکته ی قابل توجهی است. اینکه کدام یک از سرایندگان روایت شنوهایی داشته اند و چگونه آنان را در سیر روایت قرار داده اند نکته ی دیگر در این فصل است.کانوKی شدگی که جانشین شایسته ای است برای “زاویه دید” بخش پایانی فصل سوم است. اینکه کدام یک از داستان ها و یا منظومه ها از این دیدگاه، توان پهلو زدن با آثار داستانی نوین را دارند، نکته ای است که در این بخش خواهیم دید.
فصل چهارم و آخرین فصل، به عامل تداعی در مثنوی و دیگر مثنوی ها پرداخته است. اینکه چه عوامی سبب نقل یک داستان می شود، نکته جالب و قابل تاملی است که در تمام مثنوی ها بررسی شده است. تداعی از راه هایی گوناگونی چون تشابه، تضاد و تجاور پدید می آید که بررسی این عوامل در مثنوی و دیگر مثنوی ها، یکی دیگر از دلایل قدرت داستان پردازی سراینده ای است که بتواند بیشترین و بهترین بهره را از ان ها ببرد.
0دیدگاه