کتاب دور سنجی و GIS

کتاب دور سنجی و GIS

کتاب دور سنجي وGIS , تالیف :حسین حسنی ,امیر محمد ابهری ,توسط انتشارات ناقوس منتشر شده است .

مزیت های دور سنجی :

• دورسنجي يكي از جديدترين و مؤثرترين روش‌هاي توليد انبوه داده‌هاي مرتبط با زمين است. دورسنجي منبع توليد اطلاعات سطحي و مكمل ساير داده‌هاي علوم زمين است. سرعت توليد داده در دورسنجي بسيار بالا و هزينه آن ارزيابي نتايج نيازمند داده‌هاي زميني يا “طيف‌سنجي زميني” نيز است. بنابراين دورسنجي در پي بهينه‌سازي نحوه استفاده از منابع محدود مالي و انساني از طريق هدايت هوشمندانه آن‌ها به مناطق كوچك‌تر و مستعدتر است. باوجود قدمت چندين ساله به‌كارگيري داده‌هاي دورسنجي در بررسي‌هاي زمين‌شناسي و اكتشاف مواد معدني، خلأ ناشي از نبود رويه‌اي استاندارد و جامع، استفاده‌هاي نامناسب و سليقه‌اي از اين داده‌ها را به دنبال داشته كه حاصل آن اغراق در توانايي‌هاي دورسنجي و يا به‌كل، ناديده انگاشتن آن بوده است. نشريه حاضر گام نخسب براي هماهنگي و استاندارسازي زنجيره تهيه، پردازش، تحليل، تفسير و اعتبارسنجي اين داده‌ها در زمين‌شناسي و اكتشاف است.

• يكي از مهم‌ترين ابزارهاي مورداستفاده در توليد داده‌هاي علوم زمين، بر ميدان‌هاي پتانسيل و انرژي الكترومغناطيسي استوار است. روش‌هاي مبتني بر اندازه‌گيري ميدان‌هاي پتانسيل نظير مغناطيس‌سنجي و گراني‌سنجي هستند، درحالي‌كه روش‌هاي ژئوفيزيكي الكترومغناطيسي و پرتوسنجي در كنار روش‌هاي مدرن دورسنجي (بازتابي، حرارتي واداري) همگي مبتني بر اندازه‌گيري انرژي الكترومغناطيسي در تعامل با مواد عمقي و سطحي زمين يعني سنگ‌ها در حالت عام و كاني‌ها و كاني سازي در حالت خاص هستند. روش‌هاي يادشده كه امكان به‌كارگيري آن‌ها بر روي سكوهاي در حال حركت مثل هواپيما نيز فراهم است،برداشت داده در گستره‌هاي وسيع را به‌آساني ميسر مي‌كنند و ازاين‌رو مزيت ويژه‌اي در زمين‌شناسي و اكتشاف مواد معدني دارند.
• علاوه بر اين، در دورسنجي امكان سنجش از فاصله خيلي دور يعني با ماهواره و از فضا ميسر است كه اين قابليت منجر به برداشت پيوسته و كم‌هزينه داده‌ها مي‌شود. همچنين اندازه‌گيري‌هاي اين روش برخلاف روش‌هاي نقطه‌اي ژئوفيزيكي(و ژئوشيميايي) معرف يك سطح است. به‌عبارت‌ديگر،نمودار طيفي ثبت‌شده در هر پيكسل، تركيبي خطي و گاه غيرخطي از بازتابش تمامي مواد موجود در آن سطح است.وسعت و دقت اين سطح نه‌تنها قابل تنظيم است، بلكه محتوي طيفي پيكسل،شناسايي و تفكيك مواد از راه دور را نيز ميسر مي‌كند. تركيبات رنگي تصاوير دورسنجي، زمين را به شكل واقعي و قابل‌درك براي چشم انسان (با تمامي اطلاعات توپوگرافي و مرفولوژي آن) نمايش مي‌دهد و درنتيجه مشاهدات محدود زميني به نواحي وسيع‌تر قابل‌تعميم مي‌شود.
• محدودیت های دور سنجی :
• در كنار اين مزيت‌ها، دورسنجي محدوديت‌هاي عمده و ذاتي نيز دارد.در دورسنجي اندازه‌گيري‌ها محدود به چند ميلي‌متر تا چند سانتي‌متر زير سطح است. راه‌حل مناسب در اين شرايط استفاده از مدل‌هاي سه‌بعدي زمين‌شناسي مثل مدل كاني سازي براي مرتبط ساختن عوارض سطحي با پديده‌هاي عمقي است كه البته هميشه با درجه معيني از ريسك همراه است.
• تاريخچهGIS را از دو جنبه مي‌توان بررسي نمود .

1. ازنظر جنبش نرم‌افزاري و تحولات رايآن‌هاي كه جهان شاهد پيشرفت چشمگير اين تكنولوژي مي‌باشد.
2. جنبه ديگر اين تكنيك، همكاري آن با ساير علومي است كه به نحوي با داده‌هاي مكاني كارمي‌كنند. اين علوم با به‌كارگيري اين تكنيك توانسته‌اند زمينه‌هاي كاربردي را براي خود فراهم نمايند،ازجمله جغرافيا،زمين‌شناسي، محيط‌زيست، هيدرولوژي، آبخيزداري، عمران و… سيستم‌هاي اطلاعات سيستم‌هاي رايآن‌هاي هستند كه داده‌ها يا اطلاعات را نگهداري و پردازش مي‌كنند. نوع داده مهم‌ترين عنصر در سيستم اطلاعات است.

• بخشي از اين سيستم‌ها علاوه بر اعداد و حروف با نقشه نيز كار مي‌كنند كه اين سيستم‌ها را، سيستم‌هاي اطلاعات مكاني مي‌نامند. در اين سيستم‌ها اطلاعات مكاني به هر نوع فضايي اشاره مي‌كند. اگر داده‌هاي مكاني مربوط به سطح زمين و يا نزديك به آن باشد، داده جغرافيايي ناميده مي‌شود كه سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي GIS با داده‌هايي كه به نحوي با موقعيت جغرافيايي مرتبط است،كار مي‌كند،به‌عبارت‌ديگر GIS به جمع‌آوري، توليد، نگهداري، بازيابي،تجزيه‌وتحليل داده‌هايي مي‌پردازد كه در دنياي واقعي فضايي را اشغال نموده‌اند.
• بنابراين كليه رشته‌هايي كه بخشي از داده‌هاي خود را از زمين به دست مي‌آورند از كاربران GIS محسوب مي‌شوند. جغرافيا به دليل يكپارچگي و جامع‌نگري در داده‌هاي جغرافيايي و استفاده از نگرش سيستمي، علاوه بر استفاده از GIS در تحليل‌هاي جغرافيايي و استفاده از نگرش سيستمي، علاوه بر استفاده از در تحليل‌هاي جغرافيايي به غناي اين سيستم نيز مي‌افزايد. در 1996 لزوم به‌كارگيري تحليل سيستمي در جغرافيا را مطرح مي‌سازد و آن را روشي نيرومند براي پاسخ به سؤالات پيچيده طبيعت مي‌داند.
• داده‌هاي جغرافيايي ماهيت‌هاي متفاوتي را دارند از داده‌هاي مستخرج از تصاوير ماهواره‌اي تا داده‌هاي پستي، حمل‌ونقل و غيره را شامل مي‌شوند كه وجه مشترك آن‌ها، زمين مرجع بودن آن‌ها است. به بياني ديگر داده‌هاي جغرافيايي داراي مختصات است كه در قالب يك سيستم تصوير تعريف‌شده است. در نگرش جامعGIS ابزاري است كه به‌منظور ايجاد و تحليل داده‌هاي مكاني از تمامي اطلاعات نظير آب‌هاي زيرزميني، نقشه‌هاي زمين‌شناسي، منابع جنگلي، آب‌هاي سطحي و …. تا داده‌هاي انساني نظير جمعيت، داده‌هاي اقتصادي، سياسي و اجتماعي و… بهره مي‌برد.