توضیحات

کتاب جنسیت و توسعه

کتاب جنسیت و توسعه نویسنده جنت هنشل مامسن مترجم زهره فنی توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.کتاب «جنسیت و توسعه» از مجموعه کتاب های منتشر شده مرکز مطالعات و تحقیقات زنان به منظور تقویت رشته مطالعات زنان و تأمین منابع اساسی مورد نیاز دانشجویان و علاقه مندان به این حوزه است. این کتاب توسط انتشارات راتلیج در سال 2004 منتشر شده و حاصل تحقیقات نظری و به ویژه مطالعات میدانی نویسنده در کشورهای مختلف جهان است.
مؤلف کتاب، پروفسور جنت مامسن دارای درجه دکتری جغرافیای انسانی از دانشگاه لندن در سال 1969 و صاحب کرسی استادی همین رشته در دانشگاه کالیفرنیای دیویس است و در زمینه های جنسیت و توسعه، جنسیت و محیط، زنان و کشاورزی مطالعه و پژوهش انجام داده است.
کتاب دارای 9 فصل “جنسیت یکی از مباحث توسعه”؛ “نسبت جنسی”؛ “تولیدمثل”؛ “جنسیت، بهداشت و خشونت”؛ “جنسیت و محیط”؛ “جنسیت در نواحی روستایی”؛ “جنسیت و شهرنشینی”؛ “جهانی شدن و الگوهای متغیر فعالیت های اقتصادی” و “چه قدر پیشرفت داشته ایم؟” است.

فصل اول به جنسیت به عنوان یکی از مباحث توسعه می پردازد و “هویت ها و نقش های متغیر جنسیتی”؛ “تأثیر جنسیت بر تحولات سریع اقتصادی”؛ “دیدگاه های گوناگون در مورد جنسیت و توسعه” و “الگو های فضایی مهم جنسیت و توسعه” را مورد بررسی قرار می دهد..

نویسنده در پیدایش کشورهای در حال توسعه می گوید: “بعد از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده آمریکا و کشورهای هم پیمانش، به برنامه جامعی برای گسترش منافع علمی و پیشرفت صنعتی خود نیازمند بودند؛. از این رو، دو سوم جهان به عنوان کشورهای در حال توسعه تعریف و شناخته شدند.”

فصل دوم با عنوان “نسبت جنسی” به مباحثی مانند “دلایل عمده تفاوت نسبت به زنان و مردان در جمعیت ملی و منطقه ای”؛ “روند تغییرات تفاوت های جنسیتی در امید به زندگی” و “الگوهای جنسیتی مهاجرت” پرداخته است.
“انتظار می رود نسبت جنسی یا نسبت تعداد زنان و مردان در کل جمعیت به تقریب در همه جا برابر باشد، ولی آمار نشان می دهد که این طور نیست و تفاوت محسوسی بین کشورها وجود دارد. از آنجایی که نسبت جنسی اولین نشانه نابرابری جنسیتی است، تبیین فضایی- مکانی این شاخص، تفاوت هایی را هم در موقعیت نسبی زنان و مردان و هم در کیفیت لذت آنها از زندگی نشان می دهد.”پایین ترین نسبت زنان به مردان در اقتصاد نفتی خاورمیانه به چشم می خورد و در پاره ای مناطق مانند آسیای جنوبی و چین که شمار زنان کمتر است، تبعیض محسوسی علیه زنان وجود دارد. بالاترین نسبت زنان به مردان در روسیه، کشورهای حوزه بالتیک، لیتوانی، استونی، لتونی، کشور های در حال گذار (سیاسی- اقتصادی) بلاروس، مجارستان، مولداوی، جرجیا و اکراین دیده می شود که نرخ مرگ و میر مردان بیش از زنان است.
برای سنجش نسبت جنسی و بررسی این نسبت، در بخش دوم نویسنده به تحلیل امید به زندگی، وضعیت اقتصادی، مهاجرت و خانوار های دارای سرپرست زن توجه داشته است.

فصل سوم “مفاهیم تولیدمثل اجتماعی و بیولوژیک”؛ “اهمیت تفاوت های جنسیتی در آموزش”؛ “استفاده زنان از وقت” و “مداخله زنان و کنترل زنان در تنظیم و برنامه ریزی جمعیتی” را مورد بررسی قرار داده است.
تولیدمثل اجتماعی به معنای مراقبت و حفظ بقای خانوار است. این مفهوم شامل طیف وسیعی از کارهای مرتبط با منزل، تهیه غذا و مراقبت از بیماران می شود.

فصل چهارم به تحلیل “مسائل بهداشتی- سلامتی در مراحل گوناگون زندگی انسان”؛ “الگوهای جنسیتی عفونت ویروس ایدز”؛ ” بعد اجتماعی مسئله خشونت” و “نگرش های متغیر مردانه” می پردازد.

فصل پنجم با عنوان “جنسیت و محیط” به مطالعه “شناخت رابطه بین نقش و عملکرد زنان و محیط زیست و گزینه های متغیر آن”؛ “عوامل مؤثر بر تفاوت های جنسیتی در بینش زیست محیطی”؛ “جنسیتی شدن استفاده از منابع طبیعی” و “آثار رفتار جنسیتی بر آلودگی های زیست محیطی” توجه دارد.
دهه پایانی سده بیستم، شاهد افزایش بررسی و تحلیل عملکرد متقابل زن و محیط زیست و آثار جنسیتی سیاست های محیطی بوده است. بیشتر پژوهش های معاصر در مورد تفاوت جنسیتی در آگاهی های محیطی، با توجه به نقش زنان در جنبش های محیطی و مهارت آنها به عنوان “مدیران محیط” صورت گرفته است. این بررسی ها بر رابطه ویژه زنان با محیط زیست تأکید دارند و اینکه زنان در زمینه تقویت پایداری محیط، انگیزه بیشتری دارند.

فصل ششم “آثار توسعه بر نقش های جنسیتی در کشاورزی”؛ “تفاوت های منطقه ای در اشتغال جنسیتی در کشاورزی”؛ “صرف وقت در مناطق روستایی” و “انواع جدید اشتغال روستایی” را مورد بررسی قرار می دهد..
انواع جدید اشتغال روستایی که با رشد صنعت و فعالیت های اقتصادی در نواحی حومه پدید آمده اند، فرصت تازه ای برای مردم به ویژه زنان جوان فراهم کرده اند.

فصل هفتم به “جنسیت و شهر نشینی” اختصاص دارد. “منزوی کردن یا به حاشیه راندن زنان در اشتغال”؛ “علل پدایش اشتغال غیرقانونی و غیررسمی در نواحی شهری”؛ “روابط بین شهرنشینی و مدرنیته” و “مفهوم تفکیک مکانی خانه و محل کار در نواحی شهری” در این فصل بیان شده است.

فصل هشتم با عنوان “جهانی شدن و الگوهای در حال تغییر اقتصادی”؛ “تأثیر جهانی شدن بر تفاوت های جنسیتی در فعالیت های اقتصادی”؛ “انواع جدید اشتغال زنان که توسط شرکت های فراملی(چندملیتی) در مناطق فرآوری صادراتی ایجاد شده اند”؛ ماهیت مشکل ساز اعتبارات کوچک” و “صنعت گردشگری به عنوان یک کارفرما و روابط اجتماعی” را توضیح داده است.

نویسنده در بخش آخر کتاب با بررسی میزان پیشرفت به نتایج زیر دست یافته است:‌
1.    براساس شاخص توسعه جنسیتی، پیشرفت هایی در زمینه برابری جنسیتی پدیده آمده است.
2.    بسیاری از کشورها برای برقراری تعادل جنسیتی در سیاست، سهمیه هایی را به تصویب رسانده اند که آثار آن را می توان در سیاستگذاری ها به ویژه در سطح محلی مشاهده کرد.
3.    فقر، انسان ها را به درگیری بیشتر در بازار های اقتصادی، مهاجرت، ترک تحصیل فرزندان و جست و جوی راه هایی برای ادامه زندگی وادار می کند.
4.    اقتصاد جدید، انواع جدید اشتغال و فرصت های شبکه ارتباطی را برای بعضی از انسان ها ایجاد می کند، اما برای تحصیل نکرده ها به ویژه زنان میانسال اثرات کمتری داشته است.

توضیحات تکمیلی